Boeren zijn onze partners in natuurbeheer

‘We moeten sowieso naar minder koeien. En boeren moeten zelf voer verbouwen’, zegt Natasja Oerlemans van het Wereld Natuur Fonds. Beeld ANP

Pak naast stikstof ook de waterkwaliteit en de klimaatverandering aan met die 25 miljard euro, zeggen de natuurorganisaties tegen het kabinet. En bied de boeren perspectief.

Onno Havermans13 augustus 2022, 10:20

Natuurorganisaties zijn eensgezind: de stikstofuitstoot moet met 50 procent omlaag in 2030, niks minder en geen uitstel. “Houd vast aan dat doel, de natuur staat al op omvallen”, legt Natasja Oerlemans van het Wereld Natuur Fonds (WWF) uit. “En natuur is de basis van ons bestaan”, vult Teo Wams van Natuurmonumenten aan.

Toch staan de organisaties niet tegenover de boeren, benadrukken ze. Integendeel. “Het zijn onze buren en partners in het natuurbeheer”, zegt Wams. “Er moet echt van alles veranderen in de landbouw. Maar je moet als boer ook een goede boterham kunnen verdienen aan landbouw in harmonie met de natuur.”

De noodzakelijke omslag is goed voor de natuur én voor de boeren, stelt Oerlemans. “Zeker 80 procent van de boeren wil wel verduurzamen, maar het moet uit kunnen. Dat perspectief moeten we bieden, zeker aan de jonge boeren die door willen. We zien met z’n allen dat een transitie nodig is, en er is budget. Met vergoedingen voor langdurig landschapsbeheer bied je wellicht meer perspectief dan met alleen uitkoop van boeren.” En door minder intensivering en nieuwe landbouwvormen als voedselbossen zijn er niet minder maar meer boeren nodig, zegt Oerlemans. “Dat versterkt ook de sociale cohesie van het platteland.”

Stimuleren van kruidenrijk grasland

Het gaat niet om wat er moet gebeuren, maar hoe, zeggen Oerlemans en Wams. “We moeten sowieso naar minder koeien”, zegt Oerlemans. “En boeren moeten zelf voer verbouwen, want een groot deel van het stikstofprobleem wordt veroorzaakt door de import van veevoer. Het stimuleren van kruidenrijk grasland levert voer op en is goed voor insecten en weidevogels. Daar zouden boeren voor kunnen worden beloond, als maatschappelijke dienst.”

De zak geld van in totaal 25 miljard euro die het kabinet uittrekt voor het oplossen van de stikstofcrisis, kan duidelijkheid geven aan boeren die “terecht hoorndol worden van alle tegenstrijdige informatie”, zegt ook Wams. Maar dan moet dat geld ook worden gebruikt voor de aanpak van klimaatproblemen als droogte en de slechte waterkwaliteit, want die hangen nauw met de stikstofcrisis samen.

“Het zou een gemiste kans zijn als we alleen oplossingen zoeken voor de stikstofproblemen, terwijl er ook maatregelen nodig zijn om klimaat- en waterdoelen te halen”, zegt Oerlemans. “Dus niet opnieuw komen met lapmiddelen, maar een gezamenlijke aanpak van het landschap.”

Allemaal naar rato bijdragen

Niet alleen boeren, ook andere sectoren moeten bijdragen aan het terugbrengen van de stikstofuitstoot, vindt Wams. “Het is van groot belang dat het kabinet ook voor de industrie, verkeer en luchtvaart snel duidelijk maakt hoe en hoeveel zij moeten reduceren, zodat alle sectoren naar rato bijdragen aan een gezonde toekomst.”

Wams vergelijkt de stikstofaanpak met die van de waterkwaliteit, waarbij Nederland ook door Europa wordt aangezet tot het nemen van maatregelen. “Bij de gezondheid van onze watersystemen lijkt het alsof je in de stikstofcrisis terugkeert. Nederland was ooit een van de voorlopers in de Kaderrichtlijn Water, nu zijn we voortdurend bezig om uitleg te geven waarom we vertraging oplopen met het halen van de doelen. Europa is dat op een gegeven moment beu en gaat eisen stellen, net als met stikstof is gebeurd. Wij zeggen: doe het nou in één keer goed. Dat wil het kabinet trouwens ook.”

‘Iedereen moet veranderen’

Technologie biedt dan weinig uitkomst. Banken en boeren zien nog een uitweg uit de stikstofcrisis in modernere stallen, met luchtwassers en verbeterde vloersystemen die de mest van de urine scheiden waardoor minder ammoniak vrijkomt. Als oplossing zijn die tot dusver onbetrouwbaar gebleken, zegt Oerlemans, maar belangrijker: ze bieden geen oplossing voor droogte, verzilting en slechte waterkwaliteit. “Daarmee bied je boeren dus geen zekerheid voor de toekomst.”

Om die zekerheid wel te bieden, moeten alle partijen meedoen, zegt Wams, die niet begrijpt waarom sommige partijen niet op de uitnodiging van Remkes ingaan. Negen natuurorganisaties drongen eind juni in een gezamenlijke brief aan landbouwminister Henk Staghouwer aan op een ‘niet-vrijblijvende bijdrage’ van de ketenpartijen aan de omslag naar ecologische landbouw. “Iedereen moet veranderen, ook toeleveranciers, afnemers, verwerkers, financiers en retail. Dus kom aan tafel en doe mee.”

De milieuclubs trekken samen op. “Er zijn wat rol- en toonverschillen, maar wij zijn behoorlijk unisono. Na jarenlang achterstallig onderhoud ligt er nu eindelijk een pakket dat kan gaan werken. Voor de natuur, maar ook juridisch voor het verstrekken van bouwvergunningen én voor de boeren. Onze zorg is dat het allemaal tot vertraging leidt en dat kunnen we niet hebben. Nederland bungelt onderaan in allerlei lijstjes wat onze natuur betreft.”