Gaan mensen met praktische beroepen in de nabije toekomst de topsalarissen verdienen?
Volkskrant Peter de Waard, 13 december 2023
De Volkskrant meldde vorige week op de voorpagina dat de Tweede Kamer niet alleen minder Randstedelijk is, maar ook minder theoretisch opgeleid. Het aantal academici onder de Kamerleden is teruggelopen van 116 naar 101, het aantal Kamerleden met alleen een middelbare opleiding steeg van 10 naar 14.
Dat is geen spectaculaire verschuiving, maar het is wel een signaal. Nederland heeft meer praktische mensen nodig en minder denkers. Meer doeners en minder praters. Of zoals in dezelfde krant voormalig topambtenaar Bernard ter Haar stelde: ‘Er is deze eeuw nog niets substantieels tot stand gekomen.’
Het is nog maar veertig jaar geleden dat het tijdsgewricht van de blauwe boorden voorbij leek. Land- en fabrieksarbeid stierf uit. De landbouw werd gemechaniseerd, de industrie verplaatste zich naar de lagelonenlanden in Azië. De vakbonden en de PvdA verloren snel terrein.
De toekomst was aan de witte boorden: de mensen achter de bureaus, hoewel die hun witte overhemd al snel inwisselden voor T-shirt en coltrui. Beleidsmedewerkers, onderzoekers, toezichthouders, ict’ers, financiële wizards, bedrijfskundigen, geografen, historici en culturele antropologen zouden met hun hooggeschoolde hersenen het grote geld gaan verdienen. De universitaire opleiding werd het ideaal, de lts werd afgeschaft.
Nu lijkt een omgekeerde beweging ingezet. De grootste tekorten op de arbeidsmarkt zijn er nu in de praktische beroepen. ‘Geen cv-monteurs meer te krijgen’, luidde de alarmerende kop in een van de andere kranten. En dat geldt voor heel veel andere beroepen, waar een mastergraad niet bepaald voordelen biedt.
En als in het Nederland van Wilders geen immigranten mogen komen om die knelpunten in de arbeidsmarkt op te lossen, betekent het dat mensen met praktische beroepen (monteurs, bouwvakkers, zorgmedewerkers, politiemensen) in de toekomst de topsalarissen gaan verdienen. In het laatste nummer van The Economist wordt al gesteld dat de inkomenskloof tussen hoog- en laagopgeleiden zich langzaam dicht. ‘Sinds 2016 zijn in de VS de reële lonen voor de mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt sneller gestegen dan die aan de top. De coronacrisis heeft dat versneld. Een blauweboordenbonanza is gaande.’
The Economist zegt dat economen het niet graag horen. Die blijven dwepen met een groeiende inkomenskloof. ‘Dat die kloof kleiner wordt, is niet alleen statistisch aantoonbaar, het is ook te beargumenteren.’ Door de digitalisering van de economie aan het einde van de 20ste eeuw was er een schreeuwende behoefte aan slimme mensen met ict-kennis die bedrijven hielpen spreadsheets te ontwikkelen. Maar de toegevoegde waarde daarvan daalt.
In 2015 verdiende de werknemer met een academische opleiding tweederde meer dan iemand met een middelbare school. Nu is dat nog maar de helft. En dat zal de komende jaren verder dalen. Kunstmatige intelligentie (AI) zal de waarde van taken die alleen mensen kunnen doen, zoals het repareren van de cv-ketel of het bieden van een klankbord in de zorg, doen stijgen.
Een nieuw tijdsgewricht voor de blauwe overalls is ophanden. Tot nu toe begrijpt rechts dat beter dan links.