Oeverzwaluwtjes hebben dit jaar nog broedplekje: voor volgend jaar is nog geen oplossing langs IJssel

De oeverzwaluwwand die tussen de Teugseplas en de Veenoordkolk in Deventer gebouwd is, is weer klaar voor de komst van honderden vogels van de broedkolonie. Het is alleen wel de laatste keer: de klei is op. Stichting IJssellandschap heeft nu een jaar de tijd om na te denken over hoe ze de vogels volgend jaar een kraamkamer kan bieden.

Angelique Rondhuis 04-04-21

De wand is klaargemaakt voor de komst van de oeverzwaluwen: waarom heeft IJssellandschap daar werk aan?

Tino van Beek: ,,Omdat het hoogwater altijd weer stukken wegslaat en de wand afvlakt. De zwaluwen hebben een steile wand nodig, en die is er na het hoogwater niet meer. Dus zijn we elk jaar in deze periode druk. Deze wand is er sinds het Ruimte voor de Rivier-project, toen de kolken aangepakt werden en de nevengeulen gegraven zijn. De Vogelwerkgroep IJsselstreek wilde graag een plek voor oeverzwaluwen. Rijkswaterstaat heeft die vraag gehonoreerd en een wal gebouwd. Vervolgens is het aan ons overgedragen: de uiterwaarden zijn van IJssellandschap. 

De oeverzwaluwen kunnen er weer terecht dus? ,,Ja, we zijn nu prima op tijd. Vorig jaar was het kiele-kiele. Toen was het hoogwater later weg. En we hebben toch echt wel even een half dagje werk met een graafmachine. Je moet ervoor zorgen dat de onderste halve meter zó steil is dat predatoren niet bij de nesten kunnen komen. We reden vorig jaar weg en ik zag werkelijk waar de eerste oeverzwaluw in mijn ooghoek. Ze overwinteren in de Sahel en komen begin april terug.”

Kunnen ze zelf geen plekje vinden om te broeden? 

,,We kanaliseren onze rivieren natuurlijk steeds meer. Oevers zijn steviger, brokkelen minder snel af. En dat is nu net wat oeverzwaluwen zoeken. Ze graven gangen van wel 80 tot 120 centimeter in de berg, net als kleine molletjes, en maken daar een kraamkamertje. Vorig jaar zijn er tellingen geweest van 130 tot 200 broedparen. Daarmee is de wal een van de grootste broedplekken van Nederland. De wal is zo’n 60 meter lang en op sommige plekken wel 2,5 meter hoog.”

Een groot succes dus?

,,Jazeker, maar nu moeten we kijken hoe we het volgend jaar aanpakken. Deze wal is speciaal gemaakt met een soort leemklei. Het zand van de IJssel voldoet niet.  Dan is de kans te groot dat de gangen instorten. Maar elk jaar slaat een deel van de kleilaag weg door de golven van het hoogwater. Dit is de laatste keer geweest dat we voldoende klei hadden, dus we moeten nu kijken hoe we dit volgend jaar gaan aanpakken. Een nieuwe berg klei zou een optie zijn, maar dan ben je alleen aan klei al zo’n 6000 euro verder. En je weet zeker dat het met een jaar of tien weer wegslaat. We moeten kijken of deze specifieke plek het geschiktst is. De vogels kunnen best iets verder van het water broeden, maar voor een andere plek heb je andere vergunningen nodig. Een betonnen zwaluwwand zoals je ze elders wel ziet is hier geen optie. Het zit vol in het stroomgebied van de IJssel.”

Tino Van Beek:

Wat zijn de plannen?

De oeverwal waar we over praten ligt in de Bolwerksweiden, op de landtong tussen de IJssel en de nevengeul. Op zich is de oeverzwaluwwand een waar succes en voldoet hij aan alle eisen. Een wand is opgebouwd uit lemige of kleiige grond, hierin kunnen mooi gangen gegraven worden, zonder dat ze instorten. Het probleem zit erin dat elk jaar bij hoog water er flinke golfslag tegen de wand staat. Deze slaat dan een deel van de klei weg en dit verdwijnt met het water.

Op dit moment is het zo dat we met het laatste beetje goede grond de wand weer opgebouwd hebben en we dus op zoek moeten naar een oplossing. Dit kan bestaan uit het geheel opnieuw opbouwen van de wand, hiervoor moet dan 120 kub goede grond aangevoerd worden, die met een kraan verwerkt moet worden. De kosten zijn €5500,- voor de grond en daar komt nog een dag kraanhuur bij. Deze oplossing betekent behoud van de wand op deze plek, maar ook de zekerheid dat we over 8-10 jaar en bij pech sneller, weer voor dezelfde opgave staan.

Een andere mogelijkheid is het verplaatsen van de wand naar een plek buiten het stroomgebied van de IJssel. Oeverzwaluwen zijn wel gebonden aan water, maar dat mag best op bv 200m afstand zijn. De laatste optie betekent éénmalig kosten maken voor de aanleg en daarna, net zoals nu, jaarlijks de wand bijwerken. Dit kan dan met het materiaal ter plaatse, want dat is dan niet weggespoeld.

Wat kost de aanleg van een plek buiten het stroomgebied?

Hetzelfde omdat het voor opnieuw aangelegd moet worden. Daarna hebben we alleen de jaarlijkse kosten nog maar en niet meer de kosten van het opnieuw opbouwen.