Weg met de verplichte zomervakantie

Trouw, Marli Huijer. 14 augustus 2023

Hoe lang kunnen we nog in de zomer op vakantie? Nooit eerder was er zoveel toeristenleed in het nieuws als afgelopen weken. Geschrokken vakantiegangers vertelden over de brand op Rhodos, het noodweer in Slovenië, de overstromingen in Noorwegen of de ondraaglijke hitte in Zuid-Korea. Als het in Nederland niet zo hard had geregend, had het hier reden tot leedvermaak kunnen zijn. Maar voor thuisblijvers werd de verleiding om ook naar de zon te reizen juist met de dag groter.

Als we de reisadvertenties mogen geloven, kunnen we nog altijd overal terecht. Is het niet in Zuid-Europa, vanwege de branden, dan kan het wel in Turkije of Hawaï. Maar hoe fataal die laatste keuze kan zijn, vertelde een stel op het vliegveld van Maui aan het NOS-journaal. Vanwege de natuurbranden besloten ze niet naar Griekenland maar naar Hawaï te gaan. Legde een verzengende brand daar net het eiland Maui in de as.

Vluchten kan niet meer

Zo gaat dat met klimaatverandering, legde de weerman uit. Zorgeloos op zomervakantie gaan, zit er niet meer in. Het risico op natuurgeweld neem overal toe, terwijl het aantal plekken waar rust te vinden is, slinkt.

Niet alleen tijdens zomervakanties, meent de Amerikaanse antropologe Anna Tsing. Wereldwijd neemt het aantal toevluchtsoorden of refugias in hoog tempo af. Die afname hoort bij de overgang van het Holoceen naar het Antropoceen waarin we nu leven. In het Holoceen, dat zo’n twaalfduizend jaar duurt, zwermt de mens geleidelijk over de hele aardbol uit; in het Antropoceen brengt die mens, door zich explosief te vermenigvuldigen en verzot te raken op fossiele brandstoffen, een immense schade aan de aarde toe. Daardoor verdwijnen nu de laatste schuilplaatsen en toevluchtsoorden, terwijl het aantal toeristen en vluchtelingen dat ernaar op zoek is, groeit.

‘Vluchten kan niet meer,’ schreef Annie M.G. Schmidt in 1971. ‘Zelfs de maan staat vol met kruiwagentjes … En op aarde zingt de laatste vogel in de laatste lente.’ Die allerlaatste vogel is er gelukkig nog niet, maar dat we steeds vaker ergens niet meer terecht kunnen, noch als toerist noch als vluchteling, wordt elke zomer voelbaarder.

Meer korte vakanties in plaats van één grote

Moeten we de zomervakantie niet afschaffen? Twee eeuwen geleden was de zomerse hitte aanleiding om in die periode een lange onderwijspauze in te lassen. Leerlingen kregen een ‘grote vakantie’ om thuis of in het zwembad van het drukke schooljaar te herstellen. Voor veel werkende ouders van nu zijn die zes weken vakantie een ramp, bedacht in een tijd dat ‘moeder de vrouw’ voltijds voor de kinderen zorgde. En de zomers nog niet zo heet of regenachtig waren.

Waarom vervangen we die lange zomervakantie niet door wat kortere vakanties, in juni of september? Scholen, universiteiten en werkplekken kunnen nu met zonnepanelen in combinatie met airco’s of koude genererende warmtepompen de temperatuur goed op orde houden, zodat er ‘s zomers zo nodig doorgeleerd of doorgewerkt kan worden. In Nederland blijven kan dan weer aantrekkelijker worden, wat alleen maar goed is voor het klimaat.

‘Schuilen kan nog wel, heel dicht bij elkaar,’ schreef Annie M.G. aan het slot van haar lied. Dat laatste is bijna zover, nu er steeds minder toevluchtsoorden overblijven. Laten we de schaarse refugias die er nog zijn, proberen in stand te houden, en laten we volgend jaar al beginnen om de verplichte lange zomervakantie af te schaffen.

Marli Huijer (1955) was arts, maar maakte de overstap naar de filosofie. Ze is emeritus hoogleraar publieksfilosofie. In 2015 en 2016 was ze Denker des Vaderlands.