Energiekosten

De kosten van energie, elektriciteit en gas, kunnen enorm fluctueren. Ze kunnen zomaar met een veelvoud in prijs stijgen. Het lijkt of de Nederlandse overheid daar geen invloed op heeft. Dat is niet helemaal waar. Maar het vergt wel doortastendheid om de greep op energieprijzen terug te krijgen. Er spelen namelijk een aantal op zich goede besluiten die de prijs beïnvloeden.

Elektriciteit: goedkoopste aanbieder wint

Om ons land van elektriciteit te voorzien, is stroom uit allerlei bronnen nodig. Niet alleen windmolens en zonnepanelen, maar ook kern-, gas- en kolencentrales staan te draaien.

Op Europees niveau is afgesproken hoe de prijs van elektriciteit wordt bepaald in de zogenaamde Merit Order. De merit order hoort ervoor te zorgen dat onze ‘energiemix’ wordt geleverd tegen een zo gunstig mogelijke prijs. Dat werkt zo: leveranciers van elektriciteit laten voor elk moment van de dag weten tegen welke prijs zij stroom aanbieden. De goedkoopste aanbieders die samen aan alle vraag voldoen, zijn de ‘winnaars’. Zij mogen daadwerkelijk stroom leveren.

Voor elke kilowattuur aan stroom betalen we de hoogste prijs die een van deze winnaars op de veiling heeft geboden. Het zijn dus niet de goedkoopste aanbieders die de marktprijs bepalen, maar het is de duurste leverancier die nog wél nodig is om aan de vraag te voldoen.

Gascentrales bepalen de prijs

Een rekenvoorbeeld op basis van afgelopen donderdag: toen was tussen 15.00 en 16.00 uur ongeveer 17 gigawatt aan stroom nodig. Meer dan de helft daarvan kwam uit zonnepanelen en windmolens leverden ongeveer 13 procent. De rest kwam onder meer uit kernenergie (3 procent), biomassa (4 procent), steenkool (8 procent) en aardgas (15 procent).

Hoewel de meerderheid van de stroom uit (relatief goedkope) hernieuwbare bronnen kwam, was er toch ook nog een aantal gascentrales nodig om aan alle vraag te voldoen. Als duurste leveranciers bepaalden zij de elektriciteitsprijs. Die stond tijdens dit uur op 500 euro per megawattuur. Dat is zes keer zoveel als op dezelfde dag in 2021 en 23 keer zoveel als het jaar daarvoor.

Ook de eigenaren van windmolens, zonnepanelen en kolencentrales kregen dus deze torenhoge stroomprijs, terwijl hun kosten veel lager zijn. Maar door de werking van de elektriciteitsmarkt was de prijs van stroom uit gascentrales bepalend.

Energiesysteem verandert langzaam

Dit marktprincipe zou ervoor moeten zorgen dat er wordt geïnvesteerd in goedkopere manieren om stroom op te wekken. Windmolens en zonnepanelen zijn met deze marktprijzen zeer winstgevend. Hoe meer hernieuwbare energie we opwekken, hoe vaker de gascentrales uit de markt worden geduwd. Dan zou de gasprijs dus steeds minder bepalend worden voor onze stroomprijs.

Maar veranderingen in de energiemarkt zijn niet van de ene op de andere dag geregeld. In Nederland zijn gascentrales nog heel belangrijk in het energiesysteem. Voor de energiecrisis waren ze juist relatief goedkoop en bovendien een stuk beter voor het klimaat dan kolencentrales. Vorig jaar kwam bijna de helft van al onze elektriciteit uit aardgas.

Gaswinning

Meestal hebben we nu nog niet genoeg stroom uit andere bronnen om alle gascentrales uit te kunnen zetten. Dan zou de elektriciteit in delen van het land uitvallen. Het duurt minstens 10 jaar voordat de schone en veilige energiebronnen (wind, zonnepanelen, waterstof) volledig in onze energiebehoefte kunnen voorzien. Dus blijven we gas (uit het buitenland) gebruiken en blijft dat dure gas de prijs bepalen. We hebben in Nederland wel genoeg gas, maar door de aardbevingsproblematiek in Groningen is besloten om die gaswinning af te bouwen.

Is er dan geen mogelijkheid om ons Gronings gas te gebruiken totdat we volledig op schone energie over zijn? Ja die mogelijkheid is er, maar dat vereist lef en doortastendheid van de overheid. Om te beginnen is het een schandaal dat de Groningers nog steeds niet gecompenseerd zijn voor de geleden schade. Dat zou onmiddellijk moeten gebeuren. Dat kost veel geld, maar wat moet dat moet. We zouden het geld dat dat kost ook in kunnen zetten om de huizen in Groningen waar nodig op te knappen en alle huizen aardbevingsbestendig te maken. Kost een kapitaal, maar de kosten van miljoenen Nederlanders die in armoede vervallen door absurd hoge energierekeningen zijn vele malen hoger.

Hoe zouden we de huizen in Groningen aardbevingsbestendig kunnen maken? Om te beginnen met de huizen die door eerdere aardbevingen beschadigd zijn (die hadden sowieso al lang opgeknapt moeten zijn) en vervolgens de andere huizen in risicogebied. Voor dat aardbevingsbestendig maken zijn nu al goede methodes die zo kunnen worden ingezet.

Aardbevingsbestendige huizen

Als gevolg van gasboringen is de provincie Groningen al meerdere malen getroffen door een aardbeving.

Een kleine aardbeving kan al behoorlijke schade veroorzaken aan een woning. De beelden uit Groningen zijn bekend: scheuren in gevels vloeren, verzakte woningdelen en afgebrokkelde schoorstenen. Om die reden wordt de roep naar aardbevingsbestendig bouwen steeds luider.

In z’n algemeenheid betekent aardbevingsbestendig bouwen: het gebruik van lichte en vormbare materialen, een regelmatige bouwstructuur (zowel plattegrond als hoogte) en een robuuste constructie.

1. Base Isolation

Een bekende aanpak om woningen aardbevingsbestendig te maken is Base Isolation. Heel grof genomen zorgt deze methode ervoor dat het bouwsel niet meebeweegt met de beving. De woning wordt ‘los’ van de fundering gebouwd (herbouwd) en staat op dempers, die de kracht van de aardschokken opvangt. Het systeem bestaat uit twee metalen schalen met daartussen een ovalen kogel. Op die manier kan de woning vrij en beheerst bewegen van de fundering, waardoor de kans op schade een stuk kleiner is.

2. Vezelversterkte behandeling

Deze methode, ontwikkeld door onderzoekers van de University of British Columbia, versterkt kwetsbare gebouwen tegen aardbevingsgeweld. Het ontwikkelde materiaal EDCC (eco-friendly ductile cementitous composite) is zo geconstrueerd dat het dezelfde eigenschappen als staal krijgt: sterk, buigbaar en vormbaar. De vezelversterkte behandeling bestaat uit onder andere cement, vezels op basis van polymeer, vliegas en andere industriële additieven. Wanneer de behandeling wordt gespoten op betonnen muren, moeten de muren zware aardbevingen kunnen overleven. Uit onderzoek bleek dat een ingespoten muur een aardbeving met de kracht van 9,1 op schaal van Richter overleefde.

Als de schade in Groningen gecompenseerd is en de huizen aardbevingsbestendig gemaakt worden, kunnen we nog zonder problemen 10 jaar ons eigen goedkope gas gebruiken in plaats van afhankelijk te zijn van het (veel te dure) gas uit andere landen (voornamelijk Rusland ondanks de boycot).

Goedkoper eigen gas betekent naast de goedkope zonne- en windenergie dat de prijs van gas daalt, maar ook de prijs van elektriciteit. Het betekent dat wij Nederlanders weer baas zijn over onze eigen energie en daarmee ook baas zijn over de kosten van energie. We hoeven niet weg te zakken in armoede door absurd hoge energiekosten.

Zie ook: Ons gas