Laat die jonge generatie toch slapen
Iris Sommer. Trouw 7 december 2024
De winter is weer aangebroken. In donker en regen de deur uit, in donker en regen naar huis. Duizenden leerlingen en studenten laten de fiets in het schuurtje staan en kiezen voor bus, trein of auto. Volle wegen, volle bussen, volle treinen.
Voor mij betekent het zeven uur de deur uit. Aansluiten op de snelweg, afrit naar de P+R. Het laatste parkeerplekje. De eerste snelbus puilt uit. Rijdt door. De tweede stopt en slokt mij op in een weeë, warme, wasemende mensenmassa. Een scholier maakt bedeesd plaats voor me. Beslagen ruiten, muffe lucht, de menselijke harington. Bij de middelbare school wordt de eerste helft uitgespuugd, bij de universiteit de tweede.
Vooral op dinsdag en donderdag heeft een groot deel van werkend Nederland te maken met deze drukte. De NS beloven langere treinen, de regering bouwt bredere wegen, Arriva leidt extra buschauffeurs op. Maar de enorme volksverhuizingen op dinsdag- en donderdagochtend zijn onmogelijk te accommoderen.
Tegen het bioritme in
Is de oplossing niet simpel? Laat die kids toch knorren! Waarom beginnen middelbare scholen, mbo, hbo en universiteiten om half negen, terwijl het bioritme van de jeugd dan nog diepe slaap voorschrijft?
Melatonine, ons natuurlijke slaapmutsje, wordt gemaakt in de pijnappelklier. Een evolutionair stokoud kliertje, in het midden van het hoofd. Descartes zag hierin de zetel van de ziel. Grappenmaker. Wanneer daglicht het netvlies stimuleert, wordt de aanmaak van melatonine, een metaboliet van serotonine, onderdrukt. Ook het blauwe licht van beeldschermen kan de aanmaak tegenhouden.
Na zonsondergang, bij schemerlicht, met een nikszeggende roman op schoot, laat de pijnappelklier zich lekker leeglopen en beginnen we gedwee te knikkebollen. Melatonine zet de thermostaat een paar graden lager, verlaagt de bloeddruk en maakt ons slaperig. Nog even houden we stand, maar dan zoeken we gehorig ons mandje op, om er voor zevenen weer fris en fruitig uit te springen. Wij: krantlezend dertig-plus Nederland. Maar bij dertig-min gaat dat anders.
Van ochtendmens naar nachtuil en terug
Kleine kinderen zijn doorgaans uitgesproken ochtendmensjes: ze moeten vroeg naar bed en melden zich ook weer vroeg voor een spelletje kiekeboe, een glaasje melk of een schone broek. In de tienerjaren vindt er een interessante verschuiving plaats. Het kind dat eerder zijn ouders uit bed bonjourde, blijft nu liggen tot na het ontbijt. Dat komt doordat bij adolescenten de melatoninepiek verschuift.
Dat maakt hen tot uitgesproken avondmensen. Jongens iets extremer dan meisjes. Dat late circadianeritme heeft waarschijnlijk met de rijping van de hersenen te maken. Wanneer de hersenen volledig uitgerijpt zijn, kunnen de jongvolwassenen weer op tijd opstaan. Dat is pas halverwege de twintig. Bij vrouwen iets eerder dan bij mannen.
Tot die tijd stuurt de biologische klok de jongelui pas na middernacht naar bed. Tel daar zo’n negen uur slaapbehoefte bij op, dan is tien uur het vroegst dat we de volgende generatie met goed fatsoen mogen wekken. Eerder is wreed. Ongezond bovendien. Ze lopen slaaptekort op, wat hen dik, dom, ongelukkig en ongezond maakt.
Gun die joffers en knechten hun eigen bioritme en de grijsaards de spitsstrook en de ochtendbus. Mag ik suggereren: middelbare scholen, mbo, hbo, universiteiten: het eerste uur begint voortaan om elf. Wakker zitten de leerlingen voortaan in de schoolbanken. Hun schoolprestaties schieten omhoog, hun mentaal gestel glimt van gezondheid. Begin van de avond zijn ze klaar en hebben ze trein, bus en snelweg voor zichzelf, dan zitten u en ik al op onze ergonomische leunstoel, kat op schoot, dommelend boven De Camino, of de nieuwste Herman Koch.